نقش مؤلفه های منظر حسی در کیفیت محورهای مجهز محلی ( مطالعه موردی: محور علیقلی آقا در اصفهان)

شهر و فضاهای شهری افزون ­بر جلوه­های بصری حاوی ویژگی­های محسوس دیگری هستند که می­­­­­­­­توانند با تحریک حواس مخاطب، منشأ برانگیختگی احساسات و شکل­گیری خاطرات گردند. در­گذشته کیفیت های ناشی­ از محرک­های حسی مانند بوی نان تازه، ادویه و عطر، صدای سم اسب و چرخ گاری، صدای چکش مسگرها در محلات و بازارهای تاریخی به کالبد فضاهای شهری روح می بخشیدند. درحالی که منظر­حسی در کالبد بی جان شهرهای امروزی متأثر ­از بوی دود و صدای بوق خودروها و مدرنیته شهری رنگ باخته است. از­ طرفی به­ دلیل تسلط و تفوق حس بینایی در فرایند ادراک، دریافت­های ناشی­از دیگر محرک­های حسی همچون صداها، بوها، مزه ها و نمودهای حس ­زمان با وجود نقش با­­ اهمیت خود در کیفیت­­ بخشی به فضای شهری و ایجاد فضای یاد و خاطره، کمتر مورد ­توجه برنامه­ریزان و طراحان قرار می­گیرند؛ در­ حالی که یکی­­ از راه های ارتقای کیفیت فضاهای شهری، افزایش غنای حسی محیط به­ منظور به کارگیری تمامی حواس با­ هدف ایجاد جذابیت، افزایش شمولیت و امکان فعالیت برای همه اقشار اجتماعی، سنی، جنسی و افراد کم­توان از ­نظر ادراک و حواس مانند افراد نابینا، ناشنوا و معلول می باشد. این مقاله ضمن تبیین رویکرد منظر حسی، تأثیر مؤلفه­های آن ­را بر کیفیت محورهای مجهز محلی مورد­ بررسی قرار می دهد. این تحقیق از ­نوع مطالعه موردی است که با راهبرد همبستگی انجام شده است. محور علیقلی­آقا از جمله محورهای تاریخی و مراکز محله ای فعال در شهر اصفهان می باشد که از دیرباز به دلیل دارا بودن عناصری چون مادی، بازارچه، مسجد و حمام، محوری پویا و سرزنده، دارای کیفیت های فضایی و نسبتاً پاسخگو به نیازها و حواس مختلف ساکنان بوده؛ هرچند امروزه این کیفیت­ها رو ­به افول هستند. در­این مقاله پس­از تبیین عناصر و کیفیت­های منظر حسی، معیارهای ارزیابی کیفیت محورهای محلی با رویکرد منظر­حسی در چهار سطح استخراج شد. سپس بر اساس معیارهای سطح چهارم (شاخص ها)، پرسشنامه طبق طیف هفت­گزینه ای لیکرت تنظیم گردید و با­ استفاده از تکنیک های مشاهده میدانی، نقشه برداری رفتاری، مطالعات حس گردی، صدا­گردی، مصاحبه و عکسبرداری و تحلیل رگرسیونی چند متغیره سلسله مراتبی کیفیت مؤلفه ها در محور علیقلی آقا مورد برداشت، ارزیابی و تحلیل قرار گرفت. یافته­های تحقیق وجود رابطه معناداری را بین مؤلفه­های منظر حسی و معیارهای کیفیت محور ­محلی نشان می­دهد. از ­نظر میزان تأثیرگذاری مؤلفه­های منظر­حسی بر کیفیت­های محور، اهمیت شاخص حس ­زمان بیش ­از دیگر شاخص ها می­باشد و پس­از آن به­ترتیب مناظر بساوایی، بویایی، چشایی، صوتی و منظر ­­بصری قرار دارند.